ΟΣΔΕΛ
Εκδήλωση του ΟΣΔΕΛ για τη χρήση έργων λόγου στις ψηφιακές εκπαιδευτικές δραστηριότητες με τη συμμετοχή ΟΠΙ, εκδοτών και βιβλιοθηκών
Στο πλαίσιο της 17ης Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης, ο Οργανισμός Συλλογικής Διαχείρισης Έργων του Λόγου (ΟΣΔΕΛ), διοργάνωσε τη Δευτέρα 23 Νοεμβρίου, διαδικτυακή συζήτηση με θέμα «Η χρήση των έργων λόγου στις ψηφιακές εκπαιδευτικές δραστηριότητες: Τι προβλέπει η Οδηγία 2019/790 της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Στη συζήτηση συμμετείχαν οι: Ευαγγελία Βαγενά, διευθύντρια Οργανισμού Πνευματικής Ιδιοκτησίας (ΟΠΙ), Αντώνης Καρατζάς, εκδότης-πρόεδρος ΟΣΔΕΛ, Γιάννης Κλαψόπουλος, προϊστάμενος Βιβλιοθήκης και Κέντρου Πληροφόρησης Πανεπιστημίου Θεσσαλίας-αντιπρόεδρος Συνδέσμου Ελληνικών Ακαδημαϊκών Βιβλιοθηκών (Σ.Ε.Α.Β.), Δημήτρης Μπαλιάτσας, εκδότης-εκπρόσωπος Συλλόγου Εκδοτών Επιστημονικών Βιβλίων (Σ.Ε.Ε.ΒΙ.). Τη συζήτηση συντόνισε ο Γιωργανδρέας Ζάννος, δικηγόρος-διευθυντής ΟΣΔΕΛ.
Η Ευαγγελία Βαγενά, στην αρχική της τοποθέτηση, παρουσίασε το περιεχόμενο της Οδηγίας ΕΕ 2019/790 και αναφέρθηκε διεξοδικά στις δυνατότητες ενσωμάτωσης, μεταξύ των οποίων καλούνται να επιλέξουν τα κράτη-μέλη. Στη συνέχεια, ο Αντώνης Καρατζάς εστίασε στον καθοριστικό ρόλο που διαδραματίζουν οι Οργανισμοί Συλλογικής Διαχείρισης, σε διεθνές επίπεδο, στη διευκόλυνση της κάλυψης των αναγκών των εκπαιδευτικών ιδρυμάτων, μέσω της ψηφιακής χρήσης προστατευόμενου υλικού. Παράλληλα, τόνισε τα πλεονεκτήματα που προσφέρουν στην κατεύθυνση αυτή οι συμβάσεις αδειοδότησης έναντι της νομοθετικής εξαίρεσης, όπως για παράδειγμα η κάλυψη εξειδικευμένων αναγκών, η νομική ασφάλεια κ.α. Από την πλευρά του, ο Γιάννης Κλαψόπουλος παρουσίασε το έργο που επιτελούν οι ακαδημαϊκές βιβλιοθήκες, είτε με μεμονωμένες πρωτοβουλίες, είτε μέσω του Συνδέσμου. Ειδικά για τη χρονιά που διανύουμε, η προσφορά τους είναι καθοριστικής σημασίας, καθώς, παρά τις αντίξοες συνθήκες, έχουν συμβάλει τα μέγιστα στη συνέχιση της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Ο Δημήτρης Μπαλιάτσας, παρουσίασε τα επιμέρους χαρακτηριστικά του κλάδου των επιστημονικών εκδόσεων, ενώ αναφέρθηκε στις δράσεις και τις πρωτοβουλίες που αναλαμβάνουν οι εκδότες προκειμένου να υποστηρίξουν το έργο της ακαδημαϊκής κοινότητας.
Όπως καταδείχθηκε από τη συζήτηση, πλέον, οι ανάγκες της ακαδημαϊκής κοινότητας για χρήση συμπληρωματικού, εκπαιδευτικού περιεχομένου είναι ιδιαίτερα αυξημένες. Αυτή την ανάγκη έρχεται να καλύψει η Οδηγία. Βαρύνουσα σημασία έχει επίσης η κοινή διαπίστωση, στην οποία κατέληξαν η συμμετέχουσα και οι συμμετέχοντες, σχετικά με την αναγκαιότητα πρόβλεψης δίκαιης αποζημίωσης για τους συγγραφείς και τους εκδότες για τη χρήση των έργων τους, είτε μέσω συμβάσεων αδειών, είτε μέσω υιοθέτησης εξαίρεσης.
Πιο συγκεκριμένα, η θεσμοθέτηση της εξαίρεσης καλύπτει τα εκπαιδευτικά ιδρύματα για τη χρήση έργων των δημιουργών, ανεξαρτήτως εάν αυτοί εκπροσωπούνται από κάποιον ΟΣΔ ή όχι. Βεβαίως, το ζήτημα αυτό επιλύεται και στην περίπτωση της αδειοδότησης από τον θεσμό των διευρυμένων αδειών, οι οποίες εκ του νόμου καλύπτουν και τους δικαιούχους που δεν εκπροσωπούνται από ΟΣΔ -εκτός εάν έχουν δηλώσει ρητά το αντίθετο. Το μεγάλο μειονέκτημα της λύσης της εξαίρεσης είναι ότι προβλέπει τη θέσπιση μιας γενικής ρύθμισης που θα αφορά πολλές διαφορετικές περιπτώσεις, χωρίς να ανταποκρίνεται στις επί μέρους ιδιαιτερότητες κάθε κατάστασης. Εκ των πραγμάτων, μία γενική ρύθμιση θα περιέχει πολλές ασάφειες ή/και αοριστίες, δημιουργώντας ανασφάλεια δικαίου, καθιστώντας τη δικαστική οδό τη μόνη διέξοδο για την εξειδίκευσή της.
Για τον λόγο αυτόν, στις περισσότερες χώρες προκρίνεται η λύση των συμβάσεων, σύμφωνα με την οποία οι ΟΣΔ και ο κάθε εκπαιδευτικός οργανισμός ξεχωριστά, συμφωνούν εκείνο το πλαίσιο συνεργασίας, που ανταποκρίνεται πλήρως στις συγκεκριμένες ανάγκες του εν λόγω οργανισμού.
Με τη συζήτηση αυτή, που διοργάνωσε ο ΟΣΔΕΛ, την κρίσιμη στιγμή που εκκινούν οι διαβουλεύσεις για την ενσωμάτωση της Οδηγίας στο εθνικό δίκαιο -διαδικασία που θα πρέπει να έχει ολοκληρωθεί έως τις 7 Ιουνίου 2021- διαφάνηκε ότι υπάρχει πρόσφορο έδαφος για συγκλίσεις σε μια σειρά από θέματα, σε αντίθεση με την κατάσταση που επικρατούσε στο παρελθόν. Η συγκεκριμένη διαπίστωση συμβάλει στη διαμόρφωση ενός εποικοδομητικού κλίματος, καθώς η κοινή στάση των ενδιαφερόμενων μερών, δημιουργεί τις απαιτούμενες προϋποθέσεις προκειμένου να οδηγηθούμε στην υιοθέτηση μιας αμοιβαία επωφελούς λύσης.
Στην κατεύθυνση αυτή, ο ΟΣΔΕΛ θα συνεχίσει τον δημόσιο διάλογο, με στόχο πάντα την ορθή ενσωμάτωση της οδηγίας, προς όφελος της ακαδημαϊκής κοινότητας, των δημιουργών και των εκδοτών.
(Νοέμβριος 2020)
